ටැන්සානියා චාරිකාව 2වැනි කොටස ගොරොන්ගෝරෝ ආවාටය

මේ වගේ සෆාරි ජිප් හැම තැනම

සත්තු බලන්නනම් යන්න ඕනැ ටැන්සානියාවට ලිපියේ දෙවැන්න පළමු කොටස කියවන්න මෙතැනින්

**********************

මෙහි පැමිණියෙ කලින් දවසෙ රෑ නිසා පහුවදා උදේ වෙනකල් ආසාවෙන් හිටියෙ වටා පිටාව දකින්න. දෙසැම්බර් මාසය ටැන්සානියාව පිහිටා ඇති දකුණු අර්ධගෝලයට ගිම්හානය. ගොරොන්ගෝරෝ ආවාටය පිහිටා ඇත්තේ මුහුදු මට්ටමේ සිට අඩි 7000ක් පමණ ඉහළින් නිසා අරූෂා වලදි දැණුන රස්නය මෙහිදී දැණුනෙ නෑ. අපේ නවාතැන වගේම තවත් හෝටල් කිහිපයක්ම පිහිටා ඇත්තේ ආවාටයේ කට අද්දරමයි (rim of the crater). උදේ පාන්දර ජනේලයෙන් එළිය බලපු ගමන් දුටු දර්ශනයෙන්ම හිත පිරුණා. ඒ තරම්ම චමත්කාරජනක වටපිටාවක් . ඈතට දිවෙන තැනිතලාව (floor of the crater) කෙලවර වෙන්නෙ, තැන්න වටාම දිවෙන ඝන හරිත කඳු වළල්ලකින්.

උදා හිරු කිරණ වැටෙමින්

 මේ කඳු වළල්ල මුදුන වළාකුළු වලින් වැසීගෙන. ලස්සන විඳ විඳ උදේ ආහාරය ගත් අපි (ඒ අතරෙ ඊශ්‍රායල්ගෙන් ස්වාහිලි ඉගෙන ගත් හැටිත් හරිම සොඳුරු මතකයක්)  දවල් කෑම පාර්සලෙත් අරගෙන උදේ 7.30ට පිටත්වුණා. චාල්ස් කියපු වෙලාවටම ඇවිත්.

චාල්ස් කියපු වෙලාවටම ඇවිත්

චාල්ස්ගෙ ජීප් එක ආවාටයෙ ඉහළ අද්දර සිට මැද පතුලට ගමන් ඇරඹුවා. ගොරොන්ගෝරෝ රක්ෂිතය ලෝක උරුමයක් ලෙස යුනෙස්කෝ සංවිධානයෙන් නම් කර ඇත්තේ 1979දී.  මෙහි ඇති සුවිශේෂීම ස්ථානය වන්නේ ගොරොන්ගෝරෝ ආවාටය. ආවාටයේ වයස අවුරුදු මිලියන දෙකක් හෝ තුනක්  පමණයයි අනුමාන කරනවා. පිපිරූ ගිනි කන්දක වටේට ඉතිරිවූ බිත්තිය ඇතුලට කඩා වැටීමෙනුයි මෙහි පතුල සෑදී ඇත්තේ. තැන්න වටා ඇති කඳු වළල්ලේ උස 600m වන අතර පතුල වර්ග කිලෝ මීටර් 260 පමණ ප්‍රදේශයක් පුරා පැතිර පවතිනවා. කඳු වළල්ලේ වර්ෂාපතනය වැඩියෙන් ලැබෙන පැත්ත තද කොළ පැහැති හරිත වනාන්තරයකින් වැසිලා.

නෙත පිනවන දසුන් බලන බලන හැම අතම

 වර්ෂාව අඩුවෙන් ලැබෙන, බෑවුම අඩු, බටහිර ප්‍රදේශයේ ඇත්තේ තැනිතලාව. මෙහි තැන් තැන්වල ඇති හරිත පඳුරු දුර සිට බැලූවිට මවන්නෙ අපූරු සිත්තමක්. ගුරු පාර දෙපසින්ම ඇත්තේ කැලෑව. කඳු වළල්ලෙන් වටවුණු, පෙනෙන තෙක්මානෙ දිවෙන  තැනිතලාව මැද්දෙ ඉන්නකොට දැනෙන්නෙ අපි අතරමං වෙලා වගේ. 

තැනිතලාව පුරාම සීබ්‍රා සහ විල්ඩබීස්ට් රංචු පාඩුවෙ තණකොළ කනවා. වසර පුරාම ඇති සරු ජල හා ආහාර සැපයුම නිසාම ආවාටය තුළ සත්වගහනය ඉතා ඉහළ අගයක පවතිනවා. ගොරොන්ගෝරෝ ආවාටය තම වාසභූමිය කරගත් සතුන් ගණන 25000ක් පමණ බවයි දැනගන්න ලැබුණේ. ජල සැපයුම අතින් ප්‍රධානවන්නේ ආවාටය මැද ඇති ‘මගාඩි’ වැව. මේ ගිම්හාන කාලෙ අපි යනකොට වතුර අඩුවෙන් තිබුණත් ප්‍රමාණයෙන් වැව හරිම විශාලයි.  චාල්ස් වාහනය පුළුවන් තරම් දුරකට ගෙනිහින් නතර කලා. එක සැරයකට ඇසට හසුකරගන්න බැරිතරම් විශාල, අතිශයින්ම සුන්දර දසුනක් අපි ඉදිරියේ.

දෙපසින්ම ඇත්තෙ තෙරක් නොපෙනෙන තැනිතලාව; ඉදිරියෙන් ඇති විශාල වැවේ එහා පැත්තෙ කෙළවර ඉඳලා ටිකින් ටික ඉහළට එසවීගෙන යන කඳු වළල්ල. අපිට ඉස්සරහින් වැවේ ටිකක් ඈතට වෙන්න ෆ්ලැමින්ගෝ රංචුවක්. මම හිතන්නෙ 100ක් විතර ඇති. අපේ රසවින්දයට බොහොම නරක විදිහට බාධා කරගෙන අපි ඉස්සරහින්ම විල්ඩබීස්ට් රංචුවක් යනවා හෙමීට හෙමීට. අර කියන්නෙ ගමේ යනවා කියලා, අන්න ඒ වගේ. අපි විල්ඩබීස්ට් බලන අතරෙ එක පාරටම ඉගිල්ලුනා ෆ්ලැමින්ගෝ රංචුව! කොළ පාට පසුබිමේ ඉහිරිණු සුදුම සුදු පාට තිත් රෑන බලන්න ලස්සනයි! ‘මගාඩි’ වැව වගේම මෙහි ඇති අනෙකුත් කුඩා වැව්, ඔයවල් හා දිය උල්පත් මෙහි සශ්‍රීකත්වයට දක්වන්නෙ නොමද දායකත්වයක්. කොයි තරම් සරුසාරද කියනවා නම්, ආවාටය වාසභූමිය කරගත් සතුන්ට අමතරව, සංක්‍රමණික සතුන් පැමිණෙන කාලයට ඉහළ යන සත්වගහනයටත් සෑහෙන තරම් ආහාර හා ජල සැපයුමක් ආවාටය සතුයි. 

සත්ත්ව ලෝකයේ ලස්සන

මෙහි ඇති එකිනෙකට වෙනස් පරිසර පද්ධතින් නිසාම වාසය කරන සතුන්ගේ විවිධත්වයත් කැපීපෙනෙන ලෙස ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. ‘බිග් ෆයිව්’ (big five) යනුවෙන් හඳුන්වන සිංහයා, දිවියා, අලියා, මී හරකා හා රයිනෝසිරස් යන පස් දෙනාම එකම තැනකදී නැරඹිය හැක්කේ ගොරොන්ගෝරෝ ආවාට‍යේදී පමණලු. වඳවී යන සත්ව කොට්ඨාශයක් ලෙස හඳුන්වන කළු රයිනෝසරයෙක් (Black Rhinoceros) දැකගන්නට ලැබීම අපේ ලොකු වාසනාවක්. දකින්න ලැබුණෙ නම් ගොඩක් දුරින්. දුර දක්නයෙන් හොඳටම පෙණුනත් හිටියෙ බිම දිගාවීගෙන. චාල්ස් පෙන්නුවෙ නැත්නම් අපි දකින එකකුත් නෑ. මුළු ටැන්සානියානු සවාරියටම දැක්ක එකම රයිනෝසිරස් තමයි ඒ.

අළුතින් දකින හැම සතෙකු ගැනම වැඩි විස්තර දැනගත්තෙ චාල්ස්ගෙ පොත් වලින්. මේ පොත් ගොඩක්ම ප්‍රයෝජනවත්වුණෙ කුරුල්ලො ගැන දැනගන්න. ඇයි ඉතිං හරියට දකින්නත් කලින් සමහර වෙලාවට ඉගිල්ලිලා ගිහින්නෙ. කුරුළු වර්ග 600ක් පමණ මෙහි ඇති බවයි දැනගන්නට ලැබුණේ. සමහරක් කුරුල්ලන්ගෙ පාට හරිම දීප්තිමත්. කවුරු හරි පාට ගාලා වගේ. ලොකුම ලොකු පැස්බරාලාත් හැමතැනම හිටියා. කොළ පාට  තණකොළ ගොල්ලෙ හිටපු චූටි කළුයි සුදුයි Blacksmith Plover කුරුළු රෑන හරියට චීත්ත රෙද්දක මෝස්තරයක් වගේ. ඒ අතරෙ චාල්ස් ‘හිපෝ’ පෙන්නනවා. පෙන්නුවට ටිකක් වෙලා ගියා හොයාගන්න.  අපි හොයනකොට චාල්ස්ට හිනා. මම හිතුවෙ කළු ගලක් කියලා.  හිපෝගෙ පිට විතරයි වතුරෙන් ඉහළ තියෙන්නෙ. පස්සෙ නම් දැක්කා  මඩ නාගත්ත හිපෝ රංචුවක්ම. සීබ්‍රා හා විල්ඩබීස්ට් මිතුදමත් හරිම අපූරුයි. හැමතැනකම දෙගොල්ලොම ඉන්නෙ එකටමයි. සංක්‍රමණ කාලය නිසා මේ දිනවල ගොරොන්ගෝරෝ ආවාටයේ දැකිය හැකි සීබ්‍රා හා විල්ඩබීස්ට් ප්‍රමාණය වැඩියිලු. මෙහි වැඩියෙන්ම ඇති සතුන් තුන්ගොල්ල අතරින් දෙගොල්ලක් වන්නේ සීබ්‍රා හා විල්ඩබීස්ට්. අනෙක් අය තමයි ‘ගසෙල්’ (Gazelle) නමින් හඳුන්වන හුරුබුහුටි කුඩා මුවන්. මේ ලස්සන සතුන් අතරෙ හයීනා (Hyena) පේන්නෙ හරිම අපිරිසිදු විදිහට. ලස්සන නැතිවුණාට, දැකපු කුඩා හයීනා පවුල් මගේ සිත්ගත්තා. වැතිරිලා හිටපු හයීනාව අවුස්සගන්න සීබ්‍රා කෙනෙක් සෑහෙන්න උත්සාහ ගන්නවා. කම්මැලි හයීනා නැගිටින්නෙම නෑ. මගෙ දුවයි පුතයි ඒ දෙන්නා අතරෙ හුවමාරු වෙන දෙබස් කියනවා. සමහර දෙබස් වැරදි කියලා චාල්ස් නිවැරදි කරනවා. මේවා දකිනකොට දවස ගතවෙනවා දැනෙන්නෙත් නෑ. මේ වෙනකොට වාහනේ ළඟින්ම ඇදෙන සතුන් සාමාන්‍ය අත්දැකීමක් වෙලා අපිට. හරියට අපිත් මේ පරිසරයෙම කොටසක් වගේ.

අනන්තයට නොවේ මේ පාර...

ගොරොන්ගෝරෝ ආවාටය පුරාම සෆාරි ජීප් පිරිලා. හැම වාහනයක්ම විනයගරුකයි. සමහර පාරවල් හොඳටම මඩ වෙලා තිබුණත් කවුරුවත් පාරෙන් පිට යන්නෙ නෑ.

ටිකින් ටික දවල් වෙනවා. දැන්නම් බඩගින්නකුත් දැනෙනවා තදින්ම. දවල්ට කන්න ගියෙත් අපූරු තැනකට. වටේට ගස් පිරුණු චූටි පිට්ටනියක්. අපි යනකොට තවත් වාහන ඇවිත්. මුළු දවසටම වාහනයෙන් බහින්න අවසර ලැබුණෙ මෙතනදී පමණයි. අපිත් එක්ක කෑම බෙදාගන්නත් කට්ටිය ඇවිත් හිටියා. ලොකුම ලොකු උකුස්සෙක්  අපිට ඉහළින් කැරකුනත් කරදර කරේ නෑ කාටවත්. දෙන්නෙ නැති නිසා බලෙන්ම කෑම ගන්න ආවෙ වඳුරු රංචුව. වාහනෙන් බහිනකොට වීදුරුව වහන්න අමතකවුණා. ටිකකින් බලනකොට මෙන්න ලොකුම ලොකු වඳුරෙක් වාහනේ ඇතුළෙ. චාල්ස් ඉක්මන්වුණු නිසා යාන්තම් බඩුටික බේරගත්තා.

පැයක විතර විවේකයකින් පස්සෙ අපි ආපහු ගමන් ඇරඹුවා. මගදි දැක්ක කහ පාට ඇකේෂියා ගස්ගොල්ල (Yellow Acacia) හරි ලස්සණයි. ඇකේෂියා, ලංකාවෙත් මම කැමති ගස් වර්ගයක්. නමුත් මේ ගස් ඊට වඩා වෙනස්. ගසේ කඳ කහ පාටයි. කහ පාට ගස් අස්සෙන් කවුදෝ වැනෙනවා. හැංගිමුත්තන් කරන්නෙ අලියෙක්. එළියට එනකම් බලා‍ගෙන හිටියත් එබී එබී හිටියා මිසක් එළියට ආවෙ නෑ. ආපහු යන වෙලාවත් ලංවෙනවා. බිග් ෆයිව් වලින් දැක්කෙ අලියා හා රයිනෝ විතරයි. අනිත් හැම වනෝද්‍යානයකම බහුලව ඉන්නා ඉම්පාලා (Impala) හා ජිරාෆ් ගොරොන්ගෝරෝ ආවාටයේ දකින්න නැහැ. එයට පැහැදිලි හේතුවක් කවුරුත් දන්නෙත් නැතිලු.

සීබ්‍රාවන්ගේ ලෝකය

ආවාටයේ ඉහළට යන්න යන්න ඈතින් මැවෙන සිතුවම් පෙළ අතිශයින්ම රමණීයයි. ඈතට විහිදෙන, ලා කොළ පැහැති තැන්න: තැන්න කෙලවරින් ටිකින් ටික ඉහළට එසවෙන කඳු වළල්ල: ඊට ඉහළින් සුදුම සුදු වළා කැටි පිරුණු නිල් අහස, ක්‍රම ක්‍රමයෙන් අපිට නොපෙනී යනවා. දැන් දෙපසින්ම ඇත්තෙ උස ගස් පිරුණු වනය. කඳු සහිත තාර දාපු නැති පටු ගුරු පාර වංගු නිසා තවත් ලස්සණ වෙලා. අතිශයින්ම සොඳුරු අත්දැකීම් ගොන්නකුත් රැගෙන ගොරොන්ගොරෝ ආවාටයෙන් පිටවුණා අපි.

අපේ ඊළඟ නැවතුම වෙන්නෙ සෙරෙන්ගෙටි (Serengeti) ……

චාරිකාව ගියේ සහ සටහන 

සමුද්‍රිකා හේරත්