සුමන සමන් දෙවියන්ට හිතැති සමනලවත්තට යමු

පිහිටීම - රාස්සගල හා පෙට්ටිගල කඳු පංතිවලින් වටව ඇති පෙදෙසකි.
දිස්ත්‍රික්කය - රත්නපුර
පළාත - සබරගමුව
ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාසය - බළන්ගොඩ
ගමන් මාර්ගය - බළන්ගොඩ නගරයේ තුඹගොඩ මංසන්ධියෙන් ආනන්ද මෛත්‍රී මාවත දිගේ කිලෝමීටර් 11ක් පමණ ගිය විට හමුවේ.

විවිධ හැඩතල ගත් කඳු පන්ති තැන් තැන්හි පිහිටා ඇත. ඒවා අතරින් සිනිඳු සේල බඳු මිහිඳුම් වලාවන්ය. බැලූ බැල්මට ගන වනාන්තරයක් දෝයි සිතෙයි. නැත. මෙහි සිසාරා ඇත්තේ තේ වතුය. උස් වූ කඳු පන්ති පුරා ඇත්තේ මනාව ඔප මට්ටම් කොට සකසා ඇති තේ වතුය. තේ වතු ඇසුරේම හැදී වැඩී ජීවත් වන ගැමියන් වෙසෙනා මේ පෙදෙස සමනල වත්තයි. බෑවුම් සහිත පටු මාවත ඔස්සේ වේගවත් ගමන් යා නොහැකිය. බැලූ බැලූ අත දිස්වන්නේ හෙල් වැටිය. ප්‍රපාතයන්ය. ඇඟ හිරිගඩු පිපෙද්දී අපි සමනල වත්තට ප්‍රවිෂ්ට වූයෙමු.

අතිශය සුන්දර දිය ඇලි සිතට කෝල කරද්දී, දොඩංගල්ලෙන හා මස්සැන්න දිය ඇලි පසු කළෙමු. පෙට්ටිගල කන්ද, බඹරගල කන්ද, රාස්සගල කන්ද හා සමනොල කන්ද සමනල වත්තට පැහැදිලිව දර්ශනය වෙයි. රාවණා කපොල්ල ද පැහැදිලිව දක්නට ලැබෙයි. එය බුදුන් වහන්සේ සැතැපී සිටින අයුරින් දිස්වෙයි. බුදුන් වහන්සේගේ ශ්‍රී පාදය මෙහි පිහිටුවන අදහසින් වැඩම කළ ද, මිථ්‍යාදෘෂ්ටික දෙවි කෙනෙක් ඒ අසල ගැරඬි කුණක් දමා අපවිත්‍ර කළ බැවින් උන් වහන්සේ සමනල කන්දට වැඩම කොට සිය පාද ලාංඡනය තැබූ බව විශ්වාස කෙරේ.
කඳු අතරින් පැන නඟින මනහර දිය ඇලි සමනල වත්ත තවත් හැඩ කරවන්නට සමත් වෙයි. කුඩා දිය පහරවල් ආධාර කොට ගෙන ඊට සමාන්තරව ගැමියන් විසින් තැනූ මංගල පීල්ල කා අතරත් ජනපි‍්‍රය ය. මංගල පීල්ලෙන් දිය නෑ අයෙකුට සමනල වත්තේ බින්න විවාහයක් සිදු වීම නියතයක් බව කාගේත් අදහසයි.

අත් දෙක දමාගත හැකි අයුරින් සකසා ගත් ගෝනියකින් තැනූ ඇඳුමකින් මෙහි ගැමියෝ විලි වසා ගත්හ. මෙහි ගැමියෝ දන්නා එකම කර්තව්‍යය තේ දලු නෙළීමයි. තේ කර්මාන්තය වටා කැරකෙන දිවියක් ස්වභාවයෙන්ම ඔවුන්ට උරුමව ඇත.

සමනල වත්තේ සුමන සමන් දේවාලය ගැමියන්ගේ දුක් වේදනා, පීඩාවන්  හා කම්කටොලු දුරුලන එකම අධ්‍යාත්මික ස්ථානයයි. විභාග ජයග්‍රහණයට, දරු සම්පත් ලබා ගැනීමට, ලෙඩ දුක්වලින් මිදීමට සුමන සමන් දෙවියන් ඉදිරියේ කන්නලව් කිරීමට ගැමියෝ පුරුදුව සිටිති.
වර්ෂ 1964 ජුලි 12 වන දින ගැමියන්ට කිසිදා අමතක නොවේ. සමනල වත්තේ ස්ථිර පදිංචියට ආ ගැමියන්ට අනේක විධ පීඩාවන්ට මුහුණ දීමට සිදුවිය. වන සතුන්ගේ ද, මැසි මදුරුවන්ගේ ද දෂ්ට කිරීමට ඔවුහු හසුවූහ. තමන් පෙළූ මේ උවදුරින් මුදා ගන්නා ලෙස ඔවුහු සුමන සමන් දෙවියන් උදෙසා මහත් බැති සිතින් පුද පූජා කළහ. යාඥා කළහ.

තමා වෙනුවෙන් මහත් භක්ත්‍යාදරයෙන් පුද සත්කාර කරනා අහිංසකයන් ගැන සුමන සමන් දෙවියෝ ද අනුකම්පා කළහ. ගැමියන් පෙළනා දුක් කම්කටොලුවලට සහනය ලබා දුන්හ.

දෙවියන් කෙරෙහි තුටු සිත් පහදවා ගත් ගැමියෝ එතැන් පටන් දෙවියන් වෙනුවෙන් දේවාලයක් ඉදි කළහ. කෙම්මුර දවස්වලට දෙවියන්ට යාඥා කරන්නට පුරුදු වූහ. බොරු කේලම් කියා කට වරද්දා ගතහොත්, තමන්ට දෙවියන් දඬුවම් කරතැයි තරයේ විශ්වාස කරති. අපිරිසුදුව දේවාල භූමියට නොපැමිණෙති. 

සෑම කාන්තාවක්ම දේවාලය තුළට ඇතුළු වීමෙන් වැළකෙයි. තෙද බලැති දෙවියන් කෙරෙහි මහත් වූ භක්ත්‍යාදරය හේතුවෙන් ඔවුහු එසේ කැප වෙති. සෑම වසරකම ජනවාරි පළමු වැනිදා සුමන සමන් දෙවියන් උදෙසා මහත් වූ පුද සත්කාර පවත්වති. එළැඹෙන වසරට ආශිර්වාද ලබා ගනිති.

සමනල වත්තට ඉදිරියෙන් සමනල අඩවිය පිහිටයි. ඇතැම් කෙම්මුර දිනයන්හි තෙද බලැති දෙවියන් දීප්තිමත් අලෝක දහරාවක් නිකුත් කරන බව ගැමියෝ පවසති. සමනල ලෙන ආරණ්‍ය සේනාසනය ඈතින් දිස්වෙයි. ආරණ්‍යවාසී භික්ෂූන් ඇසුරේ ද සිය අධ්‍යාත්මික පෝෂණය උදෙසා යොමුවන ගැමියෝ ද වෙසෙති. නොකිලිටි ඇවැතුම් පැවැතුම් සහිත ගැමියන්ගේ අධ්‍යාත්මයන් පවිත්‍රව ඇත්තේ වටව ඇති කඳු වළල්ල නිසාදෝයි විටෙක සිතෙයි. 

හෝරා කිහිපයකට පසුව බළන්ගොඩ සිට සමනල වත්ත දක්වා දිවෙන ජනතා සන්තක ප්‍රවාහන බස් රථයෙන් ගැමියන් නගරය වෙත ඇදෙති. 
සීමිත අවශ්‍යතා පමණක් ඉටුකර ගන්නා ඔවුන්ගේ එදිනෙදා දින චර්යාව වෙන්ව ඇත්තේ තේ දලු නෙළීමටත්, දලු ලොරිය වෙත දලු පැටවීමටත් පමණි. නිල්ල ගසා පැතිරී ඇති සෝබමාන සිරියාවෙන් යුතු සමනල වත්ත පිටිසර ගම්මානයකි. තැන් තැන්හි පිහිටා ඇති පර්වත අපූරු රටාවකින් යුක්තය. කිසිවෙකු විසින් සූරා ඇති ලක්ෂණ මෙහි පෙන්නුම් කරයි. කෙසේ වෙතත් ඒවා මිථ්‍යා හා ප්‍රබන්ධ කතාවලින් ද ගහනය.
සොබා සෞන්දර්යයේ පහස අර්ථවත්ව විඳීමට ඔබ පි‍්‍රය කරන්නේ නම් සමනල වත්ත මා හැඟි කදිම ස්ථානයකි.

සංජීව පිටබැද්ද

ඡායාරූප - නිශ්ශංක විජේරත්න