සොබාදහමේ හුදෙකලා නිර්මාණය “ගල මුදුන” ගමට පිය නගමු

ගමන තීරණාත්මකය. තීරණයකට පෙර සිටියේ අතීරණයක ය. මන්ද යත් පැවැති වර්ෂාවත්, ගමනේ දුෂ්කරතාවත්, රෑ බෝ වන විට මං පෙත්වලට වල් අලි ප්‍රවේශ වීමත් කරණ කොට ගෙන ය. සිත දැඩි කොට ගතිමු. සියල්ලෝම පසුබට නොවූහ. වල් අලින්ගේ උවදුරක් සිදුවෙන්නට පෙර අලි වෙඩි සහ අප හට අත්‍යවශ්‍ය ආම්පන්නද රැගෙන ගමනට සූදානම් වූවෙමු. මා දැන් ඔබව කැඳවාගෙන යන්නේ මහියංගණය දිස්ත්‍රික්කයේ මිනිපේ ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාසයට අයත් “ගල මුදුන” නැමැති අතිශය  දුෂ්කර මෙන්ම හුදෙකලා ගම්මානයක් වෙතයි.

ගල මුදුන ග්‍රාමසේවක මහතා අපට මඟ පෙන්වන්නාය. හසකල ප්‍රාදේශීය ලේකම් කාර්යාලය නුදුරේම ඇති හසලක ගාමිණී පිළිරුව ළඟින් වැටී ඇති මාවත දිගේ රිය වේගයෙන් ඇදෙයි. සිතේ බිය ද, ත්‍රාසය ද පරයා නැඟී සිටියේ ගල මුදුන ගම්මානය කුමන ආකාරයේ එකක් වේදෝ යි යන්නය. වැසි සමය බැවින් අවට කුඩා ජලාශ, වැව්, ගංගා එමටය. පරිසරයෙහි නිහඬ බවත්, අවට වැසියන්ගේ එදිනෙදා දින චර්යාවනුත් අපූරු දසුන්ය. ගිනි පෙට්ටි ආකෘතියට ඉදිකරවා ඇති “ගිනි පෙට්ටි පාලම” ළඟ රිය නතර වූයේ කුඩා පෙට්ටි කඩයෙන් කහට උගුරක් බීමටය. විනාඩි 15 ක පමණ කෙටි විවේකයෙන් පණ ලැබූ අපි නැවතත් ගමන් ඇරැඹුවෙමු. එතැන් සිට තාර නොයෙදූ වැලි පාර දිගේ වනාන්තර පෙදෙසකට අවතීර්ණ විය. වාහනයකට යා හැකි උපරිම දුර කලෝ මීටර්15 ක්ම දැන් ආවෙමු. වාහනයෙන් බැස ගත් අප අත්‍යවශ්‍යම කළමනා පමණක් රැගෙන ගම්මානය බලා පිටත් වූයෙමු. දැන් අප පිවිසියේ සුළු ගුණේ නැමැති ගමටය. එය හරහා වැටී ඇති කෙටි අඩිපාර දිගේ වෙල් යායවල්, දිය කඩිති පසු කළ යුතු විය. කූඩැල්ලන් ද එමටය. දැන් අපට හමු වූයේ වනාන්තරය මැදින් වැටී ඇති හීන් ගඟ ය. හීන් ගඟේ ජලය ඉණටත් ඉහළය. ඇත්තේ හිතේ හයිය පමණි. මහා ජල කඳක් පහළට ගලා යයි. බෑග් කිහිපයත්, කුඩයත් රැගෙන සෙමෙන් එහෙත් පරෙස්සමෙන් පය තබා ගඟ තරණය කළ හැටි නම් ත්‍රාසය මෙන්ම පී‍්‍රතිය ද දනවන්නකි. 
“ගමට කොයි කවුරු ආවත් යා යුත්තේ මෙහෙම තමයි. ඒ හින්දා මහන්සි නොබලා ඔහොමම යමු.” ඒ හිතවත් ග්‍රාමසේවක මහතායි.
හීන් ගඟෙන් එගොඩ වීමත් සමඟම කන්දක් තරණය කළ යුතුය. මෙහි කුඩා ගැමි නිවසක් අපට දර්ශනය විය. මේ කඳුරැල්ල ගමය. පහළ හේනේ කුරක්කන් බීජ වපුරන ගැමියෝ දෙදෙනෙකි. මැහැල්ලක් ගෙමිදුලේ එහෙටත්, මෙහෙටත් ඇවිද යන්නී ය.
“අම්මා... මොකෝ මේ........?”
“මේ....... මේ........ කවුද? මට මුකුත් පේන්නේ නෑ.”
මේ ආදි ආකාරයට ග්‍රාමසේවක මහතා සහ ඈ අතර කතා බහක් ඇති විය. ඇයට සමු දුන් අප තවත් ඉදිරියට ඇදුණෙමු. කුඩා දිය කඩිති රැසක් වනාන්තරය මැදින් පසුකොට එක්තරා වෙල් යායකට සේන්දු වූවෙමු. දැන් අපි පැමිණ සිටින්නේ ගල්පිල කන්ද පහළ වෙල නැමැති ඉසව්වට ය.

වේලාව මධ්‍යහ්නයත් පසු වී ඇත. කුසගින්නක් දැනෙන්නේම නැත. ගතේ විඩාව හා මහන්සිය පමණක් අරක්ගෙන ඇත. මෙතැන සිට අලි වෙඩි කිහිපයක් පත්තු කළ අපට ගමනේ ත්‍රාසයත්, භීතියත්, කුතුහලයත් පිළිබඳ කිසියම් අවිනිශ්චිත හැඟීමක් ජනිත විය. මෙය අපට නුහුරු නුපුරුදු අත්දැකීමක් වූවද, ග්‍රාමසේවක මහතාට නම් මෙය පළපුරුදු අත්දැකීමකි.

අවට ගන කැලෑවකි. කුඩා අඩිපාර දිගේ අපි ගමන් ඇරැඹුවෙමු. වනයට අධිගෘහිත දෙවියන්ගේ ආරක්ෂාව පතා වන අතු කැබැල්ලක් ද ගසක රැඳවූවෙමු. සුපිරිසුදු කුඩා ජල පහරවල් රැසක්ම අතරමඟදී හමු වෙයි. ඇතැම් තැන්වල පොල්කටුවක් බැඟින් ඇත. අසල ඇති ගල් තලාවේ මදක් විවේක ගත යුතුමය. 
සිහිල් ජලය බිඳක් බී, මුහුණු දොවා ගත් පසු අමුතුම පණක් උපදියි. මේ ආකාරයට අසීරු මෙන්ම දැඩි වෙහෙසකාරී ගමනක අපි නිමග්නව සිටියෙමු. දෙපයේ ඇති පාවහන් ද මහත් වදයක්ව ඇත. නිරුවත් දෙපා මත කටුවැල් රැසකි. මහ මඟ නවතින්නට සිතෙයි. ඒත්, පෙර මඟ ගමන් කරන්නා බොහෝ ඉදිරියෙනි. මඟ නැවතීම භයානකය. වන සතුන් ද පැමිණිය හැකි ය. සිතට දැඩි ගතිමු. අතිශය වෙහෙසක් මුහුණු මතින් දිස් වෙයි.
“ඔයාලා මේ එක දවසයි යන්නේ.......... නිතර දෙවේලේම මේ පාරෙන් තමයි ගලමුදුන ගැමියෝ නගරයට යන්නේත්, එන්නේත්.” හිතවත් ග්‍රාමසේවක මහතා ගැමියන් ගැනත් ඔවුන් පෙළනා දුෂ්කරතාත් කියා දෙමින් ඉදිරියටම යයි. 
“තව ගොඩක් දුරද?” 
“තව ටිකයි. ඔහොමම යමු.” 
වේලාව සවස 4.00 ට ද ආසන්නය. මොරගොල්ල හේන, නලගහ ඇළ ආදී ස්ථාන අපි පසු කළෙමු. කෙසේ වෙතත් අපි කිලෝ මීටර්15ක්ම කඳු මුදුනේ ඇවිද ඇත.

ගැමි දරුවන්ගේ කෑ කෝ හඬ ඈතින් ඇසෙනවාත් සමඟම සිතට මහත් අස්වැසිල්ලක් ඇති විය. දැන් අපි ගල මුදුන ගම්මානයට පැමිණ සිටියෙමු.
කටු මැටි ගසා ඔප මට්ටම් කර පිදුරු, පොල් අතු සෙවිලි කළ ගැමි ගෙවල් කිහිපයක්ම ළං ළංව පිහිටා ඇත. ගමට අමුත්තන් ඇවිත් ඇති බැවින් ඔවුහු අප දෙස බලා හිඳිති. ඔවුහු බැලූ බැල්මට ඉතාම සරල, අවම අවශ්‍යතා පමණක් ඇතිව ජීවත් වන අහිංසක ගැමියන් පිරිසක් බව වැටහේ. ගමේ පිරිමි පාර්ශ්වය හේන් වගාවට ගොසිනි. දරුවෝ සහ මහලු කාන්තාවෝ පමණක් දහවලට නිවෙස්වල රැඳී සිටිති. සෑම ගැමි ගෙදරකම කාමර 2 ක් සහ සාලයක් බැඟින් ඇත. දොරක් ඇත්තේ නිවසේ ඉදිරිපස පමණි. පිටුපසින් මුළුතැන්ගෙය වෙනම ඉදිකරවා ඇත. එහි ද කුඩාවට බෙදී ගිය මුළුතැන්ගෙය හා දෙපසට බෙදී ඇති පිල් මණ්ඩියකි. මේ පිලට වී ගැමියෝ ආ ගිය දේ ගැන දොඩති. විට කෑම සෑම දෙනාගේම පුරුද්දකි. ඔවුහු බුලත් කොළ වෙනුවට තලා කොළ සපති.
සෑම ගැමි ගෙදරකම ඇති මුළුතැන්ගෙය මධ්‍යයේ බිම ගලක් අතුරා ඇත. ගැමි ගැහැනුන් වී කොටන්නේ මෙතැනය. ගල මතට වන්නට වී දමා දෙපයේ ආධාරයෙන් එක් තැන් කොට ගනිති. නිවසේ ඇතුළත අමදින්නට බැබිල පඳුරුවලින් සකසා ගත් ඉලපතක් ද, මිදුල අමදින්නට කැප්පෙට්ටියා අතුවලින් සකසා ගත් බෝල අත්තක් ද භාවිත කරති. ඉතාම ක්‍රමවත්ව හා පිළිවෙළටත්, පිරිසුදුවටත් නිවසත්, අවටත් තබා ගන්නට ගැමි ගැහැනු සමත් වෙති. සතියකට වතාවක්වත් ගොම මැටි ගා නිවසේ පිරිසිදු බව රකිති. 

පිරිමි පාර්ශ්වය හේන් ගොවිතැන කරන අතර ගැමි ගැහැනුන් ද ඔවුන්ට හැකි පමණින් ඊට උදව් දෙති. කැළෑ කපා බීජ වපුරන කාලය වන මෙකල පිරිමි සියලුම දෙනා අත්තම් ක්‍රමයට ඔවුනොවුන්ගේ බිම් කොටස්වල වැඩ කරති. අස්වැන්න නෙළීමට ආසන්න කාලය වන විට පිරිමි පාර්ශ්වය සිටින්නේ හේනේ උස්ව තනා ගත් පැලක් මතය. රාත්‍රිය එළඹෙත්ම ආලෝකයක් පත්තු කර වන සතුන්ගෙන් හේන ආරක්ෂා කර ගැනීමට මහත් වෑයමක් දරති. තමා වගා කර ගත් භවභෝගවලින් කොටසක් ආහාර සඳහා තබා ගන්නා ඔවුහු ඉතිරිය කඩ මණ්ඩියට රැගෙන යති.
සෑම සතියකට වරක්ම සෑම ගෙදරකින්ම කෙනෙකු හෝ සහභාගි වී සුළු ගුණේ හෝ මහියංගණයේ සති පොළට ගොස් සතියකට සෑහෙන අත්‍යවශ්‍ය        කළමනා රැගෙන එති. මෙය මහන්සියත්,        දුෂ්කරතාවත් අතර ගෙවන වෑයමක් බැවින් ගමේ සියලු දෙනාම එක්ව යන බැවින්දෝ ඔවුන්ට එය එතරම් කාරියක් නොවන බව ද ඇතැම් අය පවසති. මසකට අඩුම ගණනේ වරක්වත් ගමට පැමිණෙන ග්‍රාමසේවක මහතාට ගැමියෝ පුදුමාකාර ළෙන්ගතුකමක් මෙන්ම භක්තියක් ද දක්වති. කිතුල් කපා පැණි කර්මාන්තයේ යෙදීම, මී පැණි කැඩීම, හේන් ගොවිතැන ඔවුන්ගේ ප්‍රධාන ආර්ථික මාර්ගයයි. වී, කුරක්කන්, ඉරිඟු, තණ හාල්, උඳු, කව්පි, අබ, මිරිස්, බෝංචි, වට්ටක්කා, දඹල, පිපිඤ්ඤා මෙහි වගා කරති.

ගමට නුදුරින්ම ගල මුදුන ප්‍රාථමික විද්‍යාලය පිහිටා ඇත. මෙහි දැනට ඉගෙනුම ලබන ළමයි සංඛ්‍යාව 26 කි. ගුරුවරු 5 දෙනෙකි. ගැමි දරුවෝ මහත් ගෞරවක් ගුරුවරුන්ට දක්වති. ගුරුවරුන් ද තමනට හැකි උපරිම වෙර වීරිය යොදා මේ අහිංසක දරුවන්ගේ ඇස් පාදන්නට වෙහෙසෙති. මවුපියන් ද පාසලේ ගුරුවරුන්ට දක්වන්නේ මහත් භක්තියකි. ඔවුහු දණ ගසා ගුරුවරුන්ට වැඳ ගෞරව දක්වති. අස්වැන්න නෙලන කාලයට ගමට වසන්තය පැමිණෙයි. ගැමි ගෙවල්වල රසවත් කෑම බීම සැකසෙයි. එකල දී පාසලේ ගුරුවරුන්ට ද පංගුව යැවීමට ගැමි මවුපියෝ අමතක නොකරති. මෙහි ගැමියෝ අවංකය. අව්‍යාජය.
දවස පුරා හේනේ කුඹුරේ වැඩ කර රාත්‍රි අඳුරත් සමඟ ගැමියන් නිවසට පැමිණෙන්නේ ගමට ඇති එකම පොදු පීල්ලෙන් ඇඟ දොවාගෙනය. දවස පුරා පෙළූ ගත මහන්සිය හා විඩාව දුරුව යන්නේ මෙහි ජලයෙන් ඇඟ දොවා ගැනීමෙන් අනතුරුවය. ගැමියන්ගේ අව්‍යාජත්වය හා අවංකකම මධ්‍යයේ අපේ කාලය ගත වූ බව නොදැනිණි. අපේ නවාතැන වූයේ ගැමි ගෙදරක්ය. වෙද හාමිනේ එහි ගෘහ මූලිකයා ය. ඇය සියලු වෙද හෙදකම් උගන්නේ සිය පරම්පරාවෙනි. රන්දුනු මුදියන්සේලාගේ සහ මාරක මුදියන්සේලාගේ යන වාසගම මෙහි ගැමියන්ට වෙයි. එයට අපූරු කතා වස්තුවක් ද තිබේ. රාජසිංහ රජ දවස රජ බිසවට කිසියම් උවදුරක් වැලඳී ඇත. එය සුවකර දීමේ හැකියාව තිබුණේ මේ ගැමියන්ගේ අතීත උරුමක්කරුවෙකුටය. රජුගෙන් ඔහුට ලැබුණු ත්‍යාගය වූයේ රන් දුන්නකි. එබැවින් මේ පරම්පරාව රන්දුනු මුදියන්සේලාගේ යන වාසගම ලැබෙන්නට ඇත. කිසිවෙකුගෙන් බේරී ආරක්ෂාව පතා වනගත වූ අයිය මලෝ දෙදෙනෙකුගෙන් මේ ගම ගොඩනැඟුණ බව ද ජනප්‍රවාදයේ පැවැසේ. 
ගම මධ්‍යයේ පන්සල පිහිටා ඇත. සුවිශාල බෝ වෘක්ෂයත්, අලුතින් සාදා ඇති පිළිම වහන්සේත් ඇරෙන්නට පන්සලේ ඇත්තේ එකම එක ගරා වැටුණු ආවාස ගෙයක් පමණි. කිසිදු හිමි නමක් මෙහි වැඩ නොවසති. කලාතුරකින් හෝ ගමට පැමිණෙන ස්වාමින්වහන්සේ රාත්‍රිය ගත කරන්නේ බුදු පිළිමය අසල ඇති මල් අසුන යටය. කොතරම් අඟහිඟකම් තිබුණත් මෙහි ගැමියෝ ආගමික භක්තියෙන් පොහොසත්තු වෙති.
කිසිවෙකු මිය ගිය හොත් තමනට හැකි පමණින් අවමඟුල් උත්සවය කරනවා මිස මළ සිරුර එම්බාම් නොකරති. ගමේ පවුල් 40 කි. ජනගහනය 162 දෙනෙකි.
ගැමියෝ කිසිදු ජාතික උත්සවයක් හෝ වෙනත් කිසිදු උත්සවයක් නොපවත්වති. ඉතාම සරල ඇවතුම් පැවතුම් ඔවුන් සතුය. ඔවුන්ගේ ලෝකය හුදෙකලා නමුත් සුන්දරය. සතුන්ට සිවුපාවුන්ට ඔවුහු මහත් ඇල්මක් දක්වති. ගවයා සමීපතම මිතුරාය. තම ජීවන මාර්ගය සවිකර දීමට පිහිට වන එකම සත්ත්වයා ගවයා ය. එබැවින් “පුතා” යන ආදර නාමයෙන් ගවයා අමතති. දවස පුරා වෙහෙස මහන්සි වන ගැමි තරුණයෝ සවසට කිතුල් රා ටිකක් සප්පායම් වුවද වෙනත් සැර මත්ද්‍රව්‍ය පානයට ඇබ්බැහි වී නොසිටිති. ආර්. එම්. පේහාමි ආතා අපට හමු වූ ගමෙහි වැඩසිටියා ය. ඔහු අතීතයේ ගමේ කතා විත්ති  හා පුරසාරම් රැසක් අප සමඟ පැවැසුවේය. 

එකල ඔහු මහත් ජව සම්පන්නව සිටි අයෙක් බව ඉන් ඉඟි විය. යන්ත්‍ර මන්ත්‍ර හා ආරක්ෂාවල් කිරීමට ඔහු හපනෙකි. ලෙඩක් දුකක් වූ විට ගැමියෝ ගලේ බණ්ඩාර දෙවියන්ටත්, ගම්භාර දෙවියන්ටත් පුද පූජා භාර හාර වෙති. අසාධ්‍ය රොගියෙකු රෝහල වෙත රැගෙන යන්නේ පුටුවක් මත තබා ශක්තිමත් තරුණයන් දෙදෙනෙකුගේ උර මතිනි.  ගැබ්බර මවක් නම් දරුවා ලැබෙන්නට මාසයකට පෙර රෝහල් ගත වන්නීය. 
ගමට සිටි එකම වින්නඹු මාතාව මිය ගොස් සිටි බැවින් දැන් මව්වරු එසේ කරති. ගැමියන්ගේ ළෙන්ගතු සංග්‍රහ මධ්‍යයේ අපි ගෙවූ කාලය නිමා විය. ඔවුන්ට සමුදිය යුතුය. ආපසු යා යුතු මාර්ගය ද දුෂ්කරය. පසුදා මධ්‍යහ්නය පසු වීමත් සමඟම අපි ගල මුදුන ගම්මානයෙන් සමු ගතිමු. මාර්ගයේ අති දුෂ්කර බව නිසා මෙහි මිනිසුන්ගේ මිනිසත්කම රැකී අති බව අපට ප්‍රත්‍යක්ෂ කරුණකි. 
වචනයේ පරිසමාප්ත අර්ථයෙන්ම “ගම” යන්නට හැඳිනීමට මෙහි ගත කළ සුළු කාලයම ප්‍රමාණවත් විය. භෞතික කරුණු කාරණා පමණක් නොව මිනිස් අධ්‍යාත්මයන්, සංස්කෘතිය, භාෂාව, ආර්ථිකය මඟින් ගොඩ නැගුණු චර්යා ධර්ම ද මෙහි නොකිලිටි ය. ඔවුන් කෙරෙහි උතුරා ගිය ළෙන්ගතුකමත්, ම’සිතේ ජනිත විය. මක් නිසා ද යත් එවැනි මිනිසුන් කිසිදු දිනෙක හෝ මා හට හමුවී නැති බැවිනි.

ශ්‍යාමා සමරසිංහ

ඡායාරූප : හේරුක් ගමගේ                 

මේ ලිපිය සමකය වටේ අඩවියට   සෙනෙහසින් ලබා දුන් මිහිතුරු කතුවරිය හිතවත් ශ්‍යාමාට  විශේෂ ස්තුතිය